برای نخستین بار در کشور، جراحی کاشت دندان(ایمپلنت) به شکل زنده و از طریق ماهواره مورد بازدید بیش از 1000دندانپزشک شرکت‌کننده در این کنگره در محل سالن همایش‌های بین‌المللی صداوسیما قرار گرفت.
شاید اولین فکری که با شنیدن نام ایمپلنت به ذهن شما خطور می‌کند، هزینه بالای این درمان در مطب‌های دندانپزشکی باشد ولی با این وجود، ایمپلنت را می‌توان «بمب اتمی» قلمداد کرد که در 2دهه اخیر، انقلابی در علم دندانپزشکی به پا کرده است.
در کشور ما، بسیاری از بیماران مراجعه‌کننده به مطب دندانپزشکی، هنگامی که به آنها گفته می‌شود دندانتان نیاز به عصب‌کشی و روکش و درمان‌های پیشرفته و وقت‌گیر دارد، در جواب دندانپزشک می‌گویند که می‌خواهم تمام دندان‌هایم را بکشم و یک دست دندان بگذارم ولی آیا این حقیقتاً بهترین راه است یا صرفاً آسان‌ترین راه؟ این پرسشی است که متخصصان شرکت‌کننده در دومین کنگره ایمپلنتولوژی به آن پاسخ دادند.
ایمپلنت وارد می‌شود
وقتی شما دندانی را به دلیل بیماری یا حادثه از دست داده‌اید، بهتر است بدانید که راهی برای بازگرداندن لبخند زیبای شما وجود دارد و یک ایمپلنت دندانی، ظاهر و احساسی شبیه دندان ازدست‌رفته‌تان به شما می‌دهد.
دندانپزشک یک پایه یا فریم فلزی را زیر لثه شما قرار می‌دهد که درست شبیه ریشه یک دندان است و به استخوان فک متصل می‌شود. سپس یک دندان جایگزین را روی ایمپلنت قرار می‌دهد به نحوی که شبیه وضعیت دندان اصلی خود شما به نظر آید.
البته ایمپلنت نیاز به جراحی دارد؛ بنابراین بیماران باید از نظر سلامت کلی، در وضعیت مناسبی قرار گرفته باشند، لثه‌های سالم داشته و استخوان کافی جهت ساپورت ایمپلنت داشته باشند. در ضمن باید مقید به رعایت دقیق بهداشت دهان و ملاقات‌های مرتب با دندانپزشک باشند.
دکتر عسگرزاده- جراح فک و صورت- ایمپلنت‌های دندانی را روشی برای بازگرداندن زیبایی و عملکردهای دهان به فرد می‌داند و می‌گوید: «ایمپلنت روشی است که در دو دهه گذشته رواج یافته است و با جایگزینی دندان‌های ازدست‌رفته، علاوه بر بازگرداندن زیبایی به فرد، به او این امکان را می‌دهد که جویدن غذاها را مانند گذشته به‌راحتی انجام دهد. ازایمپلنت‌ها می‌توان برای بازسازی محیط دهان، به بهترین شکل، سود جست».
دکتر رسول مفید- رئیس دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی- نیز در حاشیه این کنگره درباره بیشترین متقاضیان دریافت ایمپلنت در کشور ما می‌گوید: «مجروحان جنگی، افراد سالمند و کسانی که به دلیل تصادفات، تعدادی از دندان‌های خود را از دست داده‌اند، بیشترین مراجعه‌کنندگان برای کاشت دندان هستند. در کشور ما، جانبازان زیادی زندگی می‌کنند که ممکن است بخشی از استخوان فک خود را طی حوادث میدان جنگ از دست داده باشند. در این موارد پس از بازسازی بخش ازدست‌رفته استخوان فک، باید دندان‌های ازدست‌رفته نیز جایگزین شوند که ایمپلنت، بهترین شیوه برای دستیابی به این هدف است».
دکتر محمد بیات- متخصص جراحی فک و صورت- هم می‌گوید: «با وجود آنکه سن ازدست‌دادن دندان در کشورهای پیشرفته بالای 70سالگی است، متأسفانه در کشور ما به دلیل بی‌توجهی به مسائل بهداشتی دهان و دندان، بیش از 90درصد مردم در سنین بالای 30سالگی، حداقل یک دندان خود را از دست داده‌اند».
او می‌افزاید: «هرچند امروزه بهترین شیوه جایگزینی دندان‌های ازدست‌رفته، استفاده از ایمپلنت است اما باید گفت هیچ روش جایگزینی بهتر از دندان طبیعی نیست. هزینه رعایت بهداشت دهان، تنها 5درصد هزینه درمانی است. ناآگاهی افراد نسبت به اهمیت بهداشت دهان و دندان، موجب می‌شود که افراد به جای درمان‌های نگهدارنده به دنبال کشیدن دندان‌ها بروند».
کاهش عمر ایمپلنت
سلامت عمومی بدن، لثه‌های سالم، استخوان فکی کافی، مراقبت‌های مرتب بهداشتی از دهان و دندان شامل مسواک‌زدن و نخ‌کشیدن روزانه و معاینات مرتب دندانپزشکی، از شرایط لازم برای انتخاب بیمارانی است که ایمپلنت در دهانشان کار گذاشته می‌شود.
دکتر غلامرضا غزنوی- عضو کمیته علمی دومین کنگره بین‌المللی ایمپلنتولوژی(کاشت دندان)- می‌گوید: «با تشخیص صحیح، طرح درمان مناسب و انتخاب بیمار، ایمپلنت‌ها می‌توانند مؤثرترین درمان شناخته‌شده برای افرادی باشند که بر اثر سانحه، تصادفات یا کهولت سن دندان‌های خود را از دست داده‌اند.
او می‌افزاید: «با رعایت اصول علمی و درمان پوکی استخوان، عمر ایمپلنت‌های دندانی کاشته‌شده افزایش می‌یابد. استئوپروز(پوکی استخوان) عمر ایمپلنت‌های دندانی را کاهش می‌دهد و تأخیر در درمان این بیماری، شانس موفقیت کاشت دندان را کم می‌کند».
دکتر کاوه سیدان- متخصص پروتز- نیز درباره پیشگیری از تحلیل استخوان فک با استفاده از ایمپلنت، به «همشهری» می‌گوید: «ایمپلنت‌های دندانی به غیر از آنکه جایگزین دندان ازدست‌رفته فرد می‌شود، می‌تواند تا بیش از 70درصد، از تحلیل استخوان فک و ناهنجاری‌های اسکلت صورت افراد جلوگیری کند. البته از آنجا که ایمپلنت نوعی پیوند محسوب می‌شود، افرادی با شرایط خاص نمی‌توانند عمل ایمپلنت را انجام دهند.
دکتر غزنوی می‌گوید: «افراد سیگاری، بیماران مبتلا به دیابت و افرادی که دندان‌قروچه می‌کنند، گزینه‌های مناسبی برای ایمپلنت به شمار نمی‌روند. همچنین افراد جوانی که استخوان فکی آنها هنوز کاملاً شکل نگرفته است و زنان باردار و سیگاری‌ها باید از درمان ایمپلنت صرفنظر کنند. سیگارکشیدن، روند ترمیم استخوان و در نتیجه امکان موفقیت ایمپلنت را کاهش می‌دهد».
دکتر اخوان آذری- جراح فک و صورت- هم معتقد است: بیمارانی که در ناحیه فک و صورت خود دارای تومور بوده‌اند و این نواحی از بدنشان تحت تابش اشعه(رادیوتراپی) قرار گرفته کاندیداهای مناسبی برای گذاشتن ایمپلنت نیستند چون در این شرایط نیز روند ترمیم استخوان به کندی صورت می‌گیرد.
اما آنچه همه متخصصان بر آن تأکید دارند این است که مهمترین عامل در موفقیت ایمپلنت، رعایت بهداشت دهان و دندان است؛ بنابراین افرادی که حال و حوصله رعایت بهداشت دقیق دهان و دندان خود را ندارند یا از ملاقات‌های منظم و دوره‌ای با دندانپزشک خود گریزانند، باید از گذاشتن ایمپلنت صرفنظر کنند.
همکاری در کاشت ایمپلنت
گذاشتن ایمپلنت، یک کار گروهی است که یک مرحله آن توسط جراح فک و صورت و قسمت بعدی یا مرحله قراردادن روکش یا تاج دندان توسط متخصص پروتز یا دندانپزشک عمومی که در این باره دوره دیده باشد انجام می‌شود. بیمار می‌تواند برای ارزیابی‌های اولیه به هر کدام از این گروه دندانپزشکان مراجعه کند.
ابتدا جراحی جهت قراردادن پایه ایمپلنت انجام می‌شود و جراحی تا چندین ساعت ممکن است طول بکشد و سپس حداقل 6ماه وقت لازم است تا استخوان دور این پایه رشد کرده و آن را محکم در برگیرد. بعضی ایمپلنت‌ها نیاز به جراحی ثانویه دارند تا یک رابط(Post)، پایه را به دندان جایگزین متصل کند.
در سایر انواع ایمپلنت‌ها، پایه و رابط به هم متصل هستند و همزمان قرار داده می‌شوند. پس از چندین هفته که لثه بهبود یافت، مرحله بعد شروع می‌شود؛ دندان‌های مصنوعی ساخته شده و به قسمت رابط پایه متصل می‌شوند. چون چندین بار امتحان دندان‌های مصنوعی جهت تنظیم دقیق وضعیت آنها لازم است، این مرحله ممکن است یک یا دو ماه به طول بینجامد.
جراحی ایمپلنت ممکن است در مطب دندانپزشکی(تحت بی‌حسی موضعی) یا بیمارستان (تحت بیهوشی عمومی) انجام شود. در این دوره، داروهای ضددرد و گاهی آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود و دندانپزشک دستورات لازم را جهت نحوه رعایت بهداشت دهان و نوع رژیم غذایی به شما خواهد داد.
با این حال، صرفنظر از شکل، نوع و جنس ایمپلنت‌ها، تکنیک‌های نوینی در ساخت آنها به منظور سهولت استفاده‌کنندگان، کاهش زمان درمان و افزایش رضایت بیماران به کار می‌رود و مراکز پژوهشی،دانشگاه‌های معتبر و شرکت‌های بزرگ سازنده ایمپلنت، درصدد ارائه آخرین تکنولوژی در ساخت، تولید و عرضه ایمپلنت هستند.
جای خالی بیمه
دکتر کاوه سیدان متخصص پروتز‌های دندانی- درباره پذیرش درمان ایمپلنت در جامعه ایرانی به «همشهری» می‌گوید: استفاده از ایمپلنت طی ده سال اخیر 25 درصد در کشور رشد داشته است. استفاده از ایمپلنت که از حدود 14-13 سال پیش در کشور آغاز شد، در ابتدا با تقاضایی در حدود 500عدد در سال روبه‌رو بود که خوشبختانه به دلیل استقبال مردم، این میزان به 10 تا 12هزار ایمپلنت در سال افزایش یافته اما هنوز با استانداردهای مطلوب فاصله زیادی داریم».
او در یک مقایسه درباره تقاضای دریافت ایمپلنت در ایران با سایر نقاط جهان می‌گوید: «جمعیت 70میلیونی آلمان سالانه 300 تا 400هزار ایمپلنت به کار می‌برند. این در حالی است که در ایران با جمعیتی مشابه آلمان، تنها سالی 12هزار ایمپلنت‌استفاده می‌شود».
این عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی درباره دلایل عمده پایین‌بودن به‌کارگیری ایمپلنت در کشور می‌گوید: «جوان‌بودن بافت جمعیتی ایران که به طور طبیعی نیاز کمتری نسبت به این شیوه درمانی دارند از یک سو و از دیگر سو فقر فرهنگی در زمینه ضرورت به‌کارگیری ایمپلنت، از دلایل عمده پایین بودن به کارگیری ایمپلنت در کشور است». وی گرانی ایمپلنت را از دیگر دلایلی ذکر می‌کند که اقشار متوسط رو به پایین جامعه، کمتر به آن اقبال نشان می‌دهند.
این روزها اگر به مطب‌های دندانپزشکی سری بزنید، بسته به نوع ایمپلنتی که به کار برده می‌شود و روش جایگزینی آن در استخوان فک، هزینه‌ای بین 1تا 5/1میلیون تومان برای هر عدد ایمپلنت باید پرداخت کنید که هزینه بالایی محسوب می‌شود.
دکتر اخوان آذری- عضو کمیته علمی دومین کنگره ایمپلنتولوژی- در مقایسه هزینه درمان ایمپلنت در ایران با سایر نقاط دنیا به «همشهری» می‌گوید: «هزینه جراحی و ساخت ایمپلنت در اروپا، حدود 3000یورو تمام می‌شود که اگر نیاز به تقویت استخوان فک قبل از کارگذاری ایمپلنت باشد، هزینه‌ای بیش از این را خواهد داشت ولی این مراحل در ایران، کمی بیش از یک‌سوم این مقدار هزینه برمی‌دارد. بنابراین انجام این درمان در داخل کشور مقرون به صرفه است».
دکتر اخوان آذری یکی از دلایل گران‌بودن این درمان را در ایران، بالابودن هزینه خرید خود ایمپلنت و وسایل و تجهیزات همراه آن، برای خود دندانپزشکان می‌داند.
در حال حاضر، هزینه درمان‌های ایمپلنت در کشور تحت پوشش هیچ‌گونه بیمه‌ای قرار نمی‌گیرد و پرداخت کلیه هزینه‌ها بر عهده خود بیماران است.
دکتر وردی- مدیر کل دفتر سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت و درمان- ایمپلنت را نوعی «پیشگیری از نوع سطح سوم» می‌داند که می‌تواند در بازتوانی و نوتوانی بیماران بی‌دندان مفید واقع شود و می‌گوید: «وزارت بهداشت تلاش می‌کند مراقبت‌های بهداشتی سطح سوم که به وسیله متخصصان دندانپزشکی انجام می‌شود و شامل درمان‌های دندانپزشکی تخصصی مانند ایمپلنت است را در سال‌های آتی و مطابق با برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده در سطح جامعه گسترش دهد ولی در حال حاضر مراقبت‌های بهداشتی دهان و دندان «سطح یک» که شامل رعایت بهداشت و اقدامات پیشگیری است، در اولویت است و دسترسی به این خدمات که شامل آموزش بهداشت، جرم‌گیری، درمان فیشورسیلانت و فلورایدتراپی است، با هزینه دولتی در مراکز تحت پوشش وزارتخانه برای عموم در در دسترس است».
دکتر وردی تأکید می‌کند که با این وجود، نظارت بر ورود ایمپلنت‌های استاندارد و نظارت بر کیفیت درمان، از مواردی است که به وسیله دفتر دهان و دندان وزارت بهداشت کنترل می‌شود.
